Θυμούμαι καλά. Προτού να συμπονέσω τον άνθρωπο, ένιωσα μέσα μου ντροπή. Ντρεπόμουν να βλέπω τον πόνο του ανθρώπου. Έλεγα: «Δεν είναι αλήθεια, μην παρασυρθείς κι εσύ σαν τους απλοϊκούς ανθρώπους και πιστέψεις, πείνα και χορτασμός, χαρά και πόνος, ζωή και θάνατος, όλα φαντάσματα!». Το ‘λεγα και το ξανάλεγα, μα όσο κοίταζα τα παιδιά που πεινούσαν κι έκλαιγαν και τις γυναίκες με τα βουλιαγμένα μάγουλα και τα μάτια τα γεμάτα μίσος και πόνο, η καρδιά μου σιγά-σιγά έλιωνε. Παρακολουθούσα με συγκίνηση την απροσδόκητη μέσα μου αλλαγή. Στην αρχή χτύπησε στην καρδιά μου η ντροπή, ύστερα η συμπόνια. Άρχιζα να νιώθω τον πόνο των άλλων σαν εδικό μου πόνο. Κι ύστερα ήρθε η αγανάκτηση κι ύστερα η δίψα της δικαιοσύνης. Κι απάνω απ’ όλα η ευθύνη. Εγώ φταίω, έλεγα, για όλη την πείνα του κόσμου, για όλη την αδικία εγώ έχω την ευθύνη.

Νίκος Καζαντζάκης